Nu mijn moeder aan het revalideren is in een zorginstelling gaat er weer een nieuwe wereld voor mij open. Als mantelzorgmakelaar wist ik al wel dat contact met professionals niet altijd even gemakkelijk is. Nu ben ik als mantelzorger bezorgd over de zorg die mijn moeder krijgt en loop ik zelf tegen communicatieproblemen aan. Tegelijk lees ik in een artikel bij Movisie zes tips om mantelzorgers te betrekken bij het zorgleefplan. Tijd om de theorie te toetsen aan de praktijk.
Maak ruimte voor de mantelzorger: letterlijk en figuurlijk
- Neem tijd om te kijken wie de mantelzorger is en ga het contact aan. Geef de mantelzorger ruimte en aandacht in het gesprek over het zorgleefplan met de cliënt. De mantelzorger kent de cliënt het beste. Houd hierbij uiteraard wel rekening met de wensen van de cliënt. Vermijd jargon. Maak ook letterlijk ruimte voor de mantelzorgers: neem een kopje in het zorgleefplan op met ruimte voor notities in het dossier.
Als mantelzorger ben ik bijna iedere dag in het verpleeghuis; op de afdeling is het personeel vaak druk met andere zaken. Om niet “lastig” te zijn legde ik in het begin wel briefjes neer of prikte ze op het prikbord, bijvoorbeeld met het verzoek om haar voldoende drinken aan te bieden, of haar nagels eens te knippen. Helaas werkt dat niet. Personeel aanspreken werkt wel: dan is er alle aandacht, en wordt iets met onze opmerkingen gedaan. Maar je moet wel altijd om aandacht vragen, overleg met mantelzorger wordt niet ingepland, afgezien van een intake-overleg op de afdeling, dat ik heel toevallig op een therapieschema zag staan, en de “terugkoppeling” van het multidisciplinair overleg (mdo), dat 1 x per 2 weken plaatsvindt.
Zorgleefplan is een middel, geen doel op zich
- Een zorgleefplan is een middel om met elkaar in gesprek te gaan. Geen doel op zich. Het helpt bij de communicatie tussen cliënt, mantelzorger en zorgprofessional. Belangrijk is ook dat iedereen ook echt vindt dat mantelzorgers betrekken belangrijk is voor goede zorg. Laat dit tot uiting komen in een visie van de organisatie op samenwerken van beroepskrachten met mantelzorg. Leg het niet op, maar geef een reden. Soms vergt dit een cultuurverandering in de organisatie.
Moeder kan een goed gesprek voeren, maar niet veel meer onthouden; wat ze zich herinnert kan een mix van indrukken zijn. Zo vertelde mijn zus mij dat de ergotherapeut legpuzzels had aangereikt. Maar dat had ik gedaan, om de verveling te verdrijven, en als oefening voor fijne motoriek en concentratie. Wel was er ook een gesprekje geweest over het aanmeten van de rollator door de ergotherapeut… Er is vrijwel geen communicatie, alleen als je wat vraagt. Een dossier is niet ter inzage, is allemaal digitaal, keurig beveiligd denk ik. Voor mantelzorgers eigenlijk best lastig: die willen niet altijd moeten vragen om informatie. Overigens liep ik hier ook al tegen aan toen moeder nog thuis verzorgd werd door de thuiszorg: er lag wel een communicatiemap, maar daar schreef geen verzorgende ooit iets in…
SOFA gebruiken bij het gesprek met de mantelzorger
- Een mantelzorger heeft verschillende rollen: als collega, cliënt, naaste en expert. Bij iedere rol past een werkwoord, namelijk: samenwerken, ondersteunen, faciliteren en afstemmen, die samen het woord SOFA vormen. Zorg ervoor dat tijdens het gesprek al die facetten aan bod komen. Hoe kun je samenwerken? Hoe kun je de mantelzorger faciliteren? Hoe stem je met hem af? Je hebt ook een signalerende functie: of het goed gaat en of de mantelzorger niet overbelast is of zelf beperkingen heeft. Bespreek dit ook.
Samenwerken met de mantelzorger, ondersteunen van de mantelzorger, faciliteren van de mantelzorger en afstemmen met de mantelzorger. Het zou bijvoorbeeld handig zijn is als het therapie-schema ook beschikbaar is voor de mantelzorger. Die kan dan rekening houden met deze tijden, en bijvoorbeeld eens bij een fysio-halfuurtje aanwezig zijn. Moeder vond de fysio maar “slapjes”, ik ook: twee keer per week vind ik best wel weinig, als je ergens verblijft met een revalidatie-indicatie. Blijkt dat ze oefeningen meekrijgt. Maar ja, die kan ze niet onthouden, dus weet ze ook niet dat ze die moet doen. Er is wel ergens een map met allerlei oefeningen. Daarvan zou een selectie worden klaargelegd, zodat mantelzorger met moeder kan oefenen, naast de oefeningetjes die het verzorgend personeel wellicht ook met haar doet. Ik zal er nog eens naar vragen…..
De rol van mantelzorgers erkennen
- Organisaties geven veelal aan dat de cliënt meer in regie moet komen te staan. Hiervoor zetten ze het zorgplan in. Maar waarom vult een beroepskracht het plan in en waarom mogen de cliënt en mantelzorger dat niet doen? Stel je zelf ook eens de vraag: in hoeverre zie jij de mantelzorger als een collega?
In het verpleeghuis waar moeder verblijft wordt alleen het mdo aan de mantelzorger teruggekoppeld; en er wordt op verzoek aan ons uitgelegd wat er wordt of is gedaan of besloten. Wij proberen als mantelzorgers ons te voegen binnen die lijnen die de professionals uitzetten. We geven onze voorkeuren aan. Wat daarmee gedaan wordt is vooralsnog erg onduidelijk.
Omgaan met emoties van de mantelzorger
- Belangrijk is ook dat je erkent dat de mantelzorger met emoties kan zitten. Rustig blijven, niet meteen met een oplossing komen en niet meteen oordelen. Voorkom ook dat je zelf met een emotionele reactie komt. Tot slot is het belangrijk om open te zijn over wat je wilt met dit gesprek. Benoem feiten: “ik zie dat het u emotioneert”, “ik zie achteruitgang, hoe is dat voor u?”
Op een enkeling na alle lof voor alle personeel: zij hebben het hart op de goede plek, en proberen alle tijd te nemen om ons mantelzorgers serieus te woord te staan. Onze emoties lijken ze te begrijpen, ondergaan zij als het ware. Maar er naar vragen is nog net een stap te ver. Misschien heeft dat wel alles met werkdruk te maken?
Help mantelzorgers op weg
- In bijna alle gemeenten is een mantelzorgsteunpunt. Maak ervan gebruik. De medewerker is er primair voor de cliënt. Maar je kunt de mantelzorger ondersteunen met goede afspraken in het zorgleefplan en hem of haar verwijzen naar het mantelzorgsteunpunt.
Steunpunten mantelzorg geven informatie en organiseren veelal groepsbijeenkomsten. Voor een individuele mantelzorger is dat aanbod soms te beperkt. In heel veel regio’s zijn ook mantelzorgmakelaars actief. In het verpleeghuis van moeder hadden ze er nog nooit van gehoord, terwijl ik zelf toch al 10 jaar in deze regio werk als mantelzorgmakelaar. En dat is helaas wat we nog steeds te vaak horen: “Mantelzorgmakelaar? Nooit van gehoord”, en “had ik het maar eerder geweten”. Ook de mantelzorgsteunpunten treft hierin wel enige blaam. Zij hebben vaak moeite met doorverwijzen naar een mantelzorgmakelaar, omdat ze die als concurrent zien. Maar dat zijn we niet. Daarover een volgend blog.
Reageren op dit artikel? Graag!