Ouderenmishandeling

Op donderdag 13 juni 2013 werd in Den Haag een congres Aanpak Ouderenmishandeling georganiseerd.
Staatssecretaris Van Rijn van VWS presenteerde een nieuwe voorlichtingsfilm over ouderenmishandeling, en legde de vinger op  de zere plek: “Ouderenmishandeling is onacceptabel. Slachtoffers zijn vaak bang om er over te praten of het te melden omdat ze meestal ook afhankelijk zijn van de daders”.
Professionals en vrijwilligers die met ouderen werken kunnen van de nieuwe voorlichtingsfilm “Je ziet het pas als je het gelooft” leren hoe ze mishandeling beter kunnen herkennen en in actie kunnen komen. De dvd laat vijf verschillende situaties van ouderenmishandeling zien.
Ook start er een televisiecampagne tegen ouderenmishandeling, in het kader van het actieplan ‘Ouderen in veilige handen’ van de staatssecretaris. Binnen de publiekscampagne over geweld in huiselijke kring is nu ook een tv-spot over ouderenmishandeling gemaakt, als onderdeel van de rijksoverheidscampagne ‘Een veilig thuis, daar maak je je toch sterk voor?’

Stijging aantal meldingen ouderenmishandeling

Het Landelijk Platform Bestrijding Ouderenmishandeling (LPBO) meldt dat er vorig jaar bij steunpunten Huiselijk Geweld 3% meer meldingen  over ouderenmishandeling binnenkwamen dan in 2011.  De meeste meldingen die bij het LPBO binnenkwamen waren afkomstig van professionele zorgverleners. Psychische mishandeling (35 procent) kwam het meest voor. Daarna lichamelijke mishandeling (28 procent) en financiële uitbuiting (20 procent). Seksueel misbruik woerd het minst gemeld (2 procent). In totaal waren er 1.027 meldingen. In verreweg de meeste gevallen is een familielid de dader. Het zijn ( klein)kinderen van het slachtoffer (35 procent), de (ex-)partner (24 procent) of een ander familielid (24 procent). In slechts 1 procent van de gevallen gaat het om ouderenmishandeling door een beroepskracht. Het aantal vrijwilligers dat als pleger staat geregistreerd is 0,2 procent. (bron: ANP)

Wat is ouderenmishandeling

Ouderenmishandeling komt in verschillende vormen voor

Je denkt bij ouderenmishandeling misschien alleen aan lichamelijk geweld. Maar dat is lang niet de enige vorm van ouderenmishandeling die voorkomt. Geestelijke (psychische) mishandeling komt zelfs vaker voor!

• Psychische mishandeling: uitschelden, beledigen of isoleren.
• Lichamelijke mishandeling  zoals slaan of hardhandig beetpakken.
• Financiële uitbuiting: ongewenste bemoeienis met geldzaken, veranderen van het testament, diefstal
• Verwaarlozing : het niet geven van lichamelijke of psychische zorg of voeding.
• Seksueel misbruik : ongewenste seksuele handelingen met of in het bijzijn van de oudere

Ouderen stimuleren mishandeling te bespreken

Ouderen verzwijgen het vaak als ze mishandeld worden. Bijvoorbeeld omdat zij zich schamen of omdat ze niet weten waar ze terecht kunnen voor hulp. Ook zijn ze vaak juist afhankelijk van de dader(s). Ouderen en anderen die ouderenmishandeling zien of vermoeden kunnen contact opnemen met een Steunpunt Huiselijk geweld of met het Meldpunt Ouderenmishandeling in de zorg. Meldingen van ouderenmishandeling gepleegd door professionals komen terecht bij de Inspectiedienst Gezondheidszorg (IGZ).  IGZ ontwikkelt een Toetsingskader Ouderenmishandeling. Hiermee kunnen meldingen van mishandeling beter worden afgehandeld.

Huisverbod en straffen

Plegers van ouderenmishandeling kunnen een huisverbod krijgen. De overheid wil daders van ouderenmishandeling in de huiselijke kring op dezelfde manier opsporen en vervolgen als daders van huiselijk geweld. Zo kunnen zij ook een huisverbod krijgen. Daarvoor is een handreiking ontwikkeld, omdat gemeenten vaak nog niet weten hoe ze een huisverbod in kunnen zetten bij ouderenmishandeling.

Hoe omgaan met signalen

Artsen, verpleegkundigen en andere professionals moeten leren om signalen van mishandeling vroegtijdig te herkennen, zodat er ook kan worden ingegrepen.Ook als er alleen een vermoeden is van mishandeling moeten professionals in actie komen. Hoe dat moet kunnen professionals leren met behulp van de e-learning module “Ouderen in veilige handen”. De module gaat over het signaleren van ouderenmishandeling en handelen bij (vermoedens) ervan. Vanaf 1 juli 2013 zijn professionals overigens verplicht om bij (vermoedens van) ouderenmishandeling in de huiselijke kring de meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling te volgen. Hierin staat beschreven welke stappen zij moeten nemen.

Strengere controle op personeel in de ouderenzorg

Om mishandeling in de ouderenzorg te voorkomen zouden organisaties  nieuw personeel eerst moeten screenen. Zij krijgen als hulpmiddel een handreiking met een modelstappenplan voor screening. Elke medewerker die zij in dienst willen nemen, moet in de toekomst een Verklaring Omtrent gedrag (VOG) tonen. Voor vrijwilligers wordt de VOG niet verplicht. Het vrijwilligerswerk is namelijk heel divers, er is lang niet altijd één-op-één contact met ouderen. Organisaties mogen dan ook zelf bepalen of ze een VOG vragen van hun vrijwilligers.

Overbelasting van mantelzorgers voorkomen

Onder mishandeling in de huiselijke kring, valt ook mishandeling door mantelzorgers. Mantelzorgers die overbelast zijn, kunnen overgaan tot het (onbedoeld) verwaarlozen of mishandelen van ouderen. Dat heet dan ontspoorde zorg, en komt meestal voort uit onmacht.

Ouderenmentoren

Bij vermoedens van mishandeling is het van belang dat er iemand kan worden ingeschakeld die het slachtoffer vertrouwt en die het slachtoffer kan ondersteunen, een zogenaamde ouderenmentor. Daarnaast worden in het project “Mentorschap in veilige handen” ook vrijwillige mentoren getraind om ouderenmishandeling te signaleren en voorkomen. Dit project richt zich op mentoren die door de kantonrechter zijn toegewezen aan cliënten in de zorg. De mentor vertegenwoordigt de cliënt, omdat de cliënt niet voor zichzelf kan opkomen en geen partner of naaste familie heeft om hem te vertegenwoordigen.Dit gebeurt wordt geregeld door Mentorschap Netwerk Nederland.

Crisisopvang voor slachtoffers ouderenmishandeling

In sommige gevallen is crisisopvang nodig. Dit kunnen gemeenten regelen. Er is een handreiking voor gemeenten om te bepalen wanneer bij ouderenmishandeling crisisopvang ingezet kan worden.

Meer weten?

In 2010 meldde  de EO al dat er naar schatting 200.000 ouderen jaarlijks geestelijk of lichamelijk worden mishandeld. Slechts een klein gedeelte van deze mishandelde ouderen meldt de mishandeling. Als je even op Youtube zoekt naar “ouderenmishandeling” kom je heel wat schrijnende voorbeelden tegen. Heb je zelf een vermoeden van of zekerheid over ouderenmishandeling in jouw omgeving? Meld dit dan bij een Steunpunt Huiselijk Geweld in jouw regio, of, als het in een zorginstelling gebeurt, bij het Meldpunt Ouderenmishandeling in de zorg